"Wacht eens even", zou je nu kunnen denken. Pasteur? Is hij niet die vent van de melk? Diegene die ontdekt heeft dat het herhaaldelijk verhitten en afkoelen van melk het veiliger maakt om te drinken? Waar wij het woord "gepasteuriseerd" van hebben?
Hoewel dit allemaal waar is, is Pasteur vooral bekend om de verkeerde dingen.
Zijn ontdekkingen en bijdragen aan de scheikunde, de biologie en de uitroeiing van ziekten waren zo omvangrijk, dat het bijna een belediging is om hem alleen maar als "de vent van de melk" te bestempelen.
Zeker nu de terugkeer naar een normaal leven vermoedelijk afhankelijk is van een COVID-vaccin, is het goed dat wij de man kennen die heeft meegewerkt aan de ontwikkeling van het proces waarbij serum in de armen wordt ingebracht.
Lees nu mee met Superprof, terwijl we kennis maken met Louis Pasteur. Je zult hem hierna gegarandeerd niet meer zien als alleen maar de vent van de melk!
De oorsprong van Louis Pasteur
Louis was de derde telg in een vroom katholiek gezin in Dole, Jura (Frankrijk). Hij was erg teder en had weinig zin om te studeren; zijn favoriete bezigheden waren tekenen en vissen. Hij tekende talloze schetsen van buren, vrienden en zijn ouders, aan wie hij zeer gehecht was.
Zijn vader was leerlooier, een beroep dat de familie meer dan 50 jaar had uitgeoefend. Ze waren niet welgesteld, maar omdat Pasteur Sr niet meer dan basisonderwijs had genoten, wilde hij zijn zoon een opleiding zien volgen en als onderwijzer aan de slag zien gaan, een beroep dat voor financiële stabiliteit zou zorgen.
Louis Pasteur was op zijn best een middelmatige student. Zijn familie stuurde hem, ondanks alle tegenslagen, naar Parijs om te studeren toen hij 16 was; hij keerde een maand later terug omdat hij te veel heimwee had. Toch wilde hij de ambities van zijn vader in vervulling brengen en daarom nam hij zijn intrek in het Koninklijk College in Besancon.
Kleine kanttekening: dat college heeft een lange geschiedenis en heeft verschillende namen gedragen, waaronder College Louis Pasteur. Die naam werd vervangen door College Victor Hugo omdat, hoewel Pasteur wellicht hun beroemdste alumnus was, Hugo de geboortezoon van die stad is.
Hij zakte voor zijn baccalaureaatsexamen maar slaagde er het volgende jaar toch voor, waarbij hij slechts matige cijfers haalde voor scheikunde. Daarna schreef hij zich in aan de meest prestigieuze graduaatschool van Frankrijk; maar ook hier stonden slechte cijfers hem in de weg. Een volgend jaar studeren en een volgende examenronde leverden betere resultaten op.
Tenslotte bereidde hij zich na het behalen van zijn diploma voor om zijn leven als professor in de natuurkunde te starten, maar voordat het zover was, werd hij teruggeroepen naar zijn alma mater.
De scheikundige Antoine Balard had zijn talent voor wetenschap ingezien en wilde de jonge Pasteur helpen om dat talent te ontplooien. Pasteur werd chemicus en ging aan de slag als laboratoriumassistent van Balard.
Zoals veel van Pasteurs ontdekkingen was Marie Curie's ontdekking van radium en polonium het resultaat van een logische gedachtegang.
Vroege ontdekkingen
In tegenstelling tot andere beroemde scheikundigen, wiens ontdekkingen met een schandaal besmeurd werden of per ongeluk aan andere wetenschappers werden toegeschreven, kreeg Pasteur de volle eer voor zijn ontdekkingen.
Onder de hoede van Balard onderzocht Pasteur de kristallografie - de atomaire ordening van kristallen. Dat werk bracht hem tot de ontdekking van moleculaire asymmetrie, wat op zijn beurt moleculaire chiraliteit bewees en beslissend was voor de verklaring van isomeren.
Sommige historici en wetenschappers beweren dat deze ontdekkingen de meest ingrijpende waren van alle bijdragen die Louis Pasteur aan de wetenschap leverde. En die werden al gemaakt aan het begin van zijn carrière! Ziekten, hondsdolheid, vaccins en bacteriën lagen allemaal nog in zijn toekomst.
Kiemtheorie en gisting
In tegenstelling tot andere wetenschappers, die doorgaans vertrekken van een hypothese en die proberen te bewijzen, haalde Pasteur zijn aanwijzingen uit de meest onwaarschijnlijke bronnen. In een bijzonder geval vroeg de vader van één van zijn leerlingen om het probleem van zure wijn op te lossen. Hij stortte zich toen op het ontkrachten van de theorie die andere wetenschappers er op nahielden, namelijk dat gisting veroorzaakt werd door ontbinding.
Vervolgens, nadat hij die reeks feiten had vastgesteld, toonde hij aan dat micro-organismen dranken bederven, waardoor wijn en melk zuur worden. Een herhaalde cyclus van verhitten en afkoelen schakelde die micro-organismen uit en... wel, je kent de rest van het verhaal wel.
Een van Pasteur's opmerkelijkste bevindingen is de elegante Germ Theory of Disease.
Simpel gezegd stelt de kiemtheorie dat specifieke ziekten veroorzaakt worden door bepaalde infectieuze agentia of kiemen. Nadat hij al had vastgesteld dat micro-organismen drankjes doen bederven, voerde Pasteur experimenten uit die bewezen dat levende organismen in de lucht voorkomen en dat ze ook ziekten kunnen veroorzaken.
Opnieuw was dat experiment erg elegant in zijn eenvoud, wat typisch is voor het werk van Pasteur.
Met behulp van zijn vertrouwde methode om een vloeistof te verhitten en af te koelen, hield hij het vat afgesloten terwijl de vloeistof afkoelde. Nadat het weer op normale temperatuur was gekomen, testte hij het, en vond geen micro-organismen in de vloeistof. Daarna verwarmde hij de vloeistof opnieuw, maar deze keer maakte hij de fles open, zodat ze tijdens het afkoelen aan de lucht kon worden blootgesteld.
Toen hij de vloeistof testte nadat die weer op de basistemperatuur was gekomen, ontdekte hij dat ze overladen was met micro-organismen. Daarmee bewees hij dat de lucht organismen bevatte die de vloeistof verontreinigden. Zijn onderzoek weerlegde definitief de leer van de spontane generatie.
Pasteur's werk stelde niet alleen vast dat suiker ontbindt in alcohol en koolzuur, maar bevat ook het proces van melkzuurfermentatie, en de kiemtheorie, evenals:
- Naast de vaststelling dat suiker ontleedt in alcohol en koolzuur, het proces van melkzuurfermentatie, en de kiemtheorie, omvat Pasteur's werk ook:
- de (her)ontdekking van anaerobiose
- de basis van antiseptische chirurgie
- de opdrijving van de zijderupsproductie door het blootleggen van het organisme dat de wormen ziek maakt
- de ontwikkeling van diverse vaccins
Pasteur's aandacht voor minuscule karakteristieken gaf aanleiding tot veel van zijn ontdekkingen, net zoals Rosalind Franklin's nauwgezette aandacht voor details toen ze de spiraalvormige structuur van DNA aan het licht bracht.
Vaccinatie en immunologie
Nu hij goed ingewerkt was in zijn onderzoek en zijn kiemtheorie algemeen aanvaard werd, richtte Pasteur zijn onderzoek op het voorkomen van ziekten.
Voor we verder gaan, moeten we eerst vermelden dat Pasteur een notoir germafoob was. Hij weigerde iedereen de hand te schudden, zelfs royalty’s. Het maakte niet uit of hij een prestigieuze prijs voor zijn werk ontving of een collega-wetenschapper ontmoette. Dat maakt het meteen duidelijk waarom hij zijn aandacht meer richtte op het voorkomen van ziekten dan op het bestrijden ervan.
Het begon allemaal met kippen. Een dierenarts stuurde hem wat kweken van zieke kippen, dewelke Pasteur kweekte in kippenbouillon. Hij voerde het vervolgens aan levende kippen, maar die werden niet ziek; de bacterie was te sterk afgebroken. Toen hij diezelfde vogels echter opnieuw gebruikte voor een nieuwe testronde, ontdekte Pasteur dat de vogels bestand waren tegen besmetting.
Zo attent op details als Pasteur was, zo gebrekkig was zijn assistent.
Charles Chamberlain had de opdracht gekregen om levende bacteriën bij de kippen in te brengen terwijl Pasteur op vakantie was. Chamberlain vergat dat en ging ook op vakantie. Een maand lang woekerden de kweekjes en bij zijn terugkeer haastte Chamberlain zich om de vogels vlug nog in te enten, zoals hem was opgedragen.
Er gebeurde niets. De vogels werden niet ziek, en stierven ook niet.
Pasteur injecteerde toen zelf de vogels met een virulente stam van de cholerabacterie. Er gebeurde niets. De vogels waren immuun voor de ziekte. Het tijdperk van de immunisatie was begonnen.
Hij paste zijn methode toe om bacteriën te verzwakken door ze aan de lucht bloot te stellen en ze daarna in te spuiten in vee, waardoor ze immuun werden tegen miltvuur. Verder onderzoek leidde tot een vaccin tegen hondsdolheid.
Is het oneerlijk dat Sir Alexander Fleming vaak meer eer krijgt voor zijn ontdekking van penicilline dan Pasteur als de Vader van de microbiologie?
Louis Pasteur in een notendop
Op zijn 55ste was Louis Pasteur een nationale held. Zijn werk had de Europese zijde-industrie gered, epidemieën voorkomen en vee gered van de dodelijke miltvuurbacterie. Kon hij nog iets verkeerds doen?
Hij was niet altijd de rustige, vriendelijke man, zoals hij vaak wordt afgeschilderd. Hij kon ook opvliegend en arrogant uit de hoek komen tegen andere wetenschappers, waarbij hij hen er soms ten onrechte van beschuldigde dat ze zijn werk belaagden. Hij was dogmatisch en had een erg negatieve houding. Hij was ook vaak onbuigzaam in zijn opvattingen.
Hij was niet de eerste bioloog die gisting bestudeerde of concludeerde dat lucht noodzakelijk was voor het proces. Wellicht de grootste controverse in zijn loopbaan was echter zijn rivaliteit met Antoine Bechamp, een chemicus die zijn onderzoek naar fermentatie twee jaar eerder begon dan Pasteur.
Hoewel Bechamp zijn aanvankelijke conclusies bijstelde, gaf hij zijn rivaal de tijd om zijn bevindingen eerst te publiceren. Bechamp antwoordde met zijn eigen publicatie, waarin hij stelde dat Pasteur niets nieuws had bewezen. Door de vete openbaar te maken ontstond een levenslange rivaliteit.
Een soortgelijke vete ontstond tussen Pasteur en zijn vroegere volgeling Henri Toussaint over het antrax-vaccin.
Als gevolg van een reeks beroertes verzwakte Louis Pasteur aanzienlijk, maar hij bleef steeds doorwerken. Pas toen hij 71 was kreeg hij een laatste, verpletterende klap te verwerken, waar hij niet meer helemaal van herstelde. Hij stierf op 28 september 1895.
Pasteur, die zijn successen tot het einde toe angstvallig bleef behoeden, bepaalde dat zijn aantekeningen in het laboratorium door zijn kinderen bewaard moesten worden, en nooit aan iemand getoond mochten worden. Zijn laatste mannelijke nazaat schonk ze aan de Franse Nationale Bibliotheek, 86 jaar na de dood van zijn grootvader, en alleen omdat er geen andere familieleden waren waaraan ze toevertrouwd konden worden.
Louis Pasteur bleef, net als collega-wetenschapper Joseph Priestley, uitsluitend gericht op zijn einddoel, maar in Priestley's geval leidde die obsessie tot zijn ondergang.
Overigens wordt hij vaak meer herinnerd om zijn bijdragen aan de Engelse grammatica dan om de ontdekking van zuurstof, net als Pasteur beter bekend is om pasteurisatie dan om vaccins.
Hier vind je nog meer beroemde scheikundigen en hun ontdekkingen!
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
