Ooit was de nieuwigheid van muzikaal vermaak een doos met was- of papiercilinders die, zodra er een muntje in de machine werd gestopt, het gekozen nummer afspeelde. De eerste versies van deze machines dateren van vóór de radio, maar toen de radio eenmaal gemeengoed werd - wat betekende dat muziek gratis te verkrijgen was - werden de pay-to-hear muziekboxen het apparaat bij uitstek om naar populaire liedjes te luisteren in horecagelegenheden. Die boxen werden jukes of jukeboxen genoemd. Ze ontleenden hun naam vermoedelijk aan het Amerikaanse Zuiden, aan de Gulla-Geechee taal die werd gesproken door de Creoolse bevolking, die naar juke joints ging om te drinken, te dansen. Per definitie betekent juke ruw, wanordelijk of slecht.
Boeiende geschiedenisles, maar wat heeft het te maken met muziektheater? Goeie vraag!
Op het hoogtepunt van hun populariteit werden deze jukeboxen, niet langer beperkt tot de baaien van Louisiana, geïnstalleerd in alle mogelijke gelegenheden, van dansclubs tot bars - de plaatsen waar het dragen van minstens een mes werd aangeraden. In de VS, waar hun populariteit een hoge vlucht nam, stonden ze in restaurants waar kinderen na schooltijd samenkwamen, en ze bevatten altijd de laatste hitplaten van alle topsterren.
Eén jukebox bevatte soms vijf of zes platen van Chuck Berry, Elvis Presley en Fats Domino. Uit die willekeurige groepjes liedjes - sommige van dezelfde artiesten - was het niet moeilijk om de muziek van één artiest, groep of jaar samen te voegen tot een gechoreografeerde show, met of zonder verhaallijn. Het hielp dat musicalfilms als An American in Paris en Rock Around the Clock razend populair waren; als zij geld konden verdienen met het presenteren van losjes geassocieerde verzamelingen liedjes, waarom zou een repertoiregezelschap of toneelgroep dat dan niet kunnen?
En zo ontstonden de eerste jukebox musicals…
Vroege Jukebox Musicals
Natuurlijk konden jukeboxes niet bestaan tot er een manier was om liedjes op te nemen. En dan, zodra de opnamemethoden waren vastgesteld, zou wie een opname-ster zou worden beslist worden door de publieke opinie, weerspiegeld in de verkoop van platen. Tenslotte moesten er genoeg platen van die artiest zijn om een respectabel aantal jukeboxes te vullen. Met andere woorden: jukebox-musicals konden niet bestaan voor het midden van de 20e eeuw.
Vroege pogingen om het werk van één artiest in een musical te verweven waren schamel; in feite leverden de meeste vroege pogingen eerder musicalrevues op dan iets dat ook maar enigszins leek op de Broadway shows van die tijd. De enige uitzondering op de shows uit de jaren '70 was Elvis, een productie uit 1977 die zijn leven en carrière in detail weergaf. De kaartverkoop werd ongetwijfeld, althans gedeeltelijk, gedreven door zijn legioenen rouwende fans; hij stierf dat jaar op slechts 44-jarige leeftijd.
Je kunt je afvragen over Beatlemania...
De Beatles waren inderdaad behoorlijk populair en hun muziek werd "gecoverd" - uitgevoerd door andere artiesten. De populariteit van de Fab Four leidde onvermijdelijk tot een Broadway-musical. Deze Broadway productie, die liep van 1977 tot 1979, was alleen al vanwege de technische aspecten opmerkelijk.
Tegen de achtergrond van de turbulente jaren '60 speelde Beatles-muziek terwijl verschillende krantenkoppen en videoclips van nieuwswaardige gebeurtenissen op meerdere schermen flitsten, met daarbovenop krantenkoppen die ongeveer overeenkwamen met de tijd waarin het gespeelde nummer populair was.
In die zin was Beatlemania ook een revue, ook al doorbrak het grenzen door het innovatieve gebruik van technologie.
De Jukebox Musical Wint aan Populariteit
Velen geloven dat Mamma Mia!, de sensationele musical met ABBA-nummers, hun eerste stap was om een musical te maken van hun hitparade-toppers. Hoe geliefd deze meeslepende show ook is (je kunt hem streamen of huren; sommige toegewijde fans hebben zelfs hun eigen exemplaar gekocht!), het was niet de eerste keer dat de groep hun muziek en teksten aanpaste aan het muziektheater; dat was Abbacadabra.
Als je er nog nooit van gehoord hebt, is daar waarschijnlijk een goede reden voor: de show werd gemaakt als kindertelevisieprogramma en de liedjes werden aangepast om ze geschikter te maken voor een jong publiek. Het enigszins dreigende Money, Money Money Money werd bijvoorbeeld Mon Nez, Mon Nez, Mon Nez - Mijn Neus, Mijn Neus, Mijn Neus - een liedje dat ongetwijfeld elk kind tussen twee en vijf jaar in vervoering zou brengen!
Tegen die tijd hadden de Disney Studios zich stevig gevestigd als producenten van Amerikaanse filmmusicals voor die doelgroep. Zij bevredigden het verlangen van het Engelssprekende publiek naar musicals (en later het publiek van andere talen) en ABBA vulde alle gaten voor musicals die de Amerikaanse musicalproducent achterliet.
Terwijl de ster van de Zweedse groep rijzende was, keek de Amerikaanse musical nog steeds naar oudere artiesten. In dat decennium gingen twee retrospectieven in première: Always... Patsy Cline en Buddy - The Buddy Holly Story. Beide muzikanten waren zeer jong en in vliegtuigongelukken omgekomen. Omdat ze zeer vereerd waren, was de beste manier om hen te eren het schrijven van nieuwe musicals over hun leven en kunst. Toch was niet alles tragedie op Broadway, ook al werd de rest van het decennium besteed aan terugblikken. Twee shows, The Leader of the Pack en Return to the Forbidden Planet bevatten beide muziek uit de rock'n'roll van begin jaren '60.
Het leek, voor een tijdje, dat de jukebox musical gedoemd was tot terugblikken... tot vlak voor het nieuwe millennium.
De Jukeboxmusical Wordt Volwassener en Diverser
Gedurende het grootste deel van de jaren '90 bleven jukeboxmusicals terugkijken op eerdere tijden. Onder de titels van dat decennium waren:
- Saturday Night Fever - de toneelvoorstelling gebaseerd op de film uit de jaren 70.
- Disco Inferno: losjes gebaseerd op het werk van Dante, met muziek uit het discotijdperk.
- Forever Plaid: mannelijke vocale harmoniegroepen uit de jaren 50.
- The Marvelous Wonderettes: vrouwelijke harmoniegroepen uit de jaren 50 en 60.
- Five Guys Named Moe was gebaseerd op een korte musical uit de jaren 40.
- Boogie Nights: het enige Britse aanbod van het decennium (op één na), waarin ook muziek uit de jaren '70 werd gespeeld.
En toen kwam Mamma Mia!
Het verpulverde elk record van Rodgers en Hammerstein - het overtrof zowel The Sound of Music als The King and I, legendarische shows van die 'zang en dans' producenten. Het overtrof Beauty and the Beast voor het aantal gespeelde shows. Het gerucht gaat dat je op elke dag van het jaar overal ter wereld kaartjes kunt vinden voor Mamma Mia!, opgevoerd door een willekeurig theatergezelschap. De show is rauw en leuk, uiteindelijk herkenbaar voor iedereen die is opgegroeid in het discotijdperk, iedereen die ooit een alleenstaande ouder is geweest en iedereen die ernaar verlangt te ontdekken wie zijn afwezige ouder werkelijk is. En natuurlijk iedereen die graag deel uitmaakt van de show: voor de toegift nodigt de cast het publiek uit om te gaan staan en mee te zingen!
Mamma Mia! deed voor de jukeboxmusical wat Phantom of the Opera deed voor de boekenmusical: het maakte het genre aantrekkelijk, toegankelijk en relateerbaar. Muziektheater was niet langer gericht op mensen met een bepaalde gevoeligheid; Mamma Mia opende de deuren voor het grote publiek. Het publiek was nog nooit zo hongerig naar muzikaal vermaak.
Het eerste decennium van het nieuwe millennium bracht meer dan 40 musicals van dit type voort; sommige toonden de muziek van één artiest of groep, zoals Tonight's the Night, met de muziek van Rod Stewart of Jersey Boys - de muziek van Frankie Valli en de Four Seasons.
Andere behandelden een tijdperk of facet van populaire muziek, zoals Rock of Ages (glam metal uit de jaren 80) of On the Record (Disney-nummers) - hoewel er enige discussie bestaat over de vraag of dat laatste als een echte jukeboxmusical of als een revue moet worden beschouwd. Zoals je uit sommige van deze titels en/of beschrijvingen kunt opmaken, hebben deze shows niet de ernst van My Fair Lady of Fiddler on the Roof.
Maar ja, de tijden zijn anders en het publiek wil feel-good vertrouwdheid, geen concept musicals die hen aan het denken zetten of preken.
De Toekomst van Jukebox Musicals
De glorie van de jukeboxen duurde niet lang. Draagbare radio's en later smartphones deden jukeboxen vergeten. Ze beleefden een korte opleving toen compact discs opkwamen; vandaag de dag genieten ze nog steeds een beetje van een nieuwheidseffect dankzij het MP3-formaat, waarmee meer muziek compacter kan worden opgeslagen.
Maar de gouden eeuw van de jukeboxen en van de muziek die erop stond, is al lang voorbij. Geldt hetzelfde voor jukebox-musicals?
We hoeven alleen maar te kijken naar de recette van The Cher Show (2018), die haar leven en liedjes verbeeldt. Het liep iets meer dan een jaar en won verschillende Tony Awards. Het is geen originele Broadway-show, maar ging in première in Chicago en voegde zich vervolgens bij de catalogus van Broadway-musicals voor dat jaar.
Is Cher een beetje te gedateerd? En Britney?
Once Upon a One More Time is een verhaal over prinsessen op de popmuziek van die voormalige Disney-ster. Het debuut is gepland voor volgend voorjaar, met Keone als choreograaf. Heb je genoten van de film Clueless? Het is niet precies Mean Girls, maar het bevat wel soortgelijke elementen en liedjes uit de film. Het is vorig jaar buiten Broadway geopend; er zijn gesprekken gaande om het internationaal te brengen.
Hou je van cabaret shows? Je hebt geluk! Moulin Rouge komt over ongeveer een jaar je kant op; mis je kans niet om kaartjes te kopen.
Iedereen doet nu mee: Franse artiesten zetten Hit Parade op, Mexico ensceneerde Si Nos Dejan en de Duitse artiest Udo Lindenberg brak met zijn rockroots en werd schrijver en artistiek directeur van Beyond the Horizon. Alleen al in dit decennium vermaakte Take That ons met The Band, Richard Hawley gaf ons Standing at the Sky's Edge en The Spice Girls trakteerden ons op Viva Forever! Geen van hen zijn Tony Award winnaars. Geen van hen is van hetzelfde kaliber als West Side Story, ook al willen ze net als West Side een jeugdiger publiek aanspreken. Het is duidelijk dat we, met titels die rechtstreeks uit de Top 40 komen, geen grandioze opera moeten verwachten of iets dat vergelijkbaar is met bijvoorbeeld een Gilbert and Sullivan-productie. Wat je wel krijgt is een flinke dosis plezier en misschien een vleugje herinneringen... en, als je geluk hebt, misschien wel de beste musicalbewerkingen ooit bedacht.
Als je het moeilijk vindt om onderscheid te maken tussen opera's en musicals (maak je geen zorgen, velen denken dat ze één en dezelfde zijn!), dan heb je onze uiteenzetting over de verschillende soorten musicals nodig...
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
