De enorme populariteit van Netflix' The Queen's Gambit heeft het schaken in de internationale schijnwerpers gezet, beter dan welke film, boek, toernooi of speler ooit heeft gedaan.
Misschien heeft het iets te maken met het feit dat de hoofdrolspeelster een vrouw is; de schaakwereld telt immers slechts 37 vrouwelijke schakers tegenover bergen aan mannelijke schakers. Of er iets van waar is, doet niet ter zake. Het belangrijkste is dat, dankzij die show, schaken mainstream is geworden.
Dus, als je online marktplaatsen afstruint naar de beste schaakset die je kunt kopen - of je zolder en kasten afstruint naar die set die je al sinds je kindertijd hebt, dan wil je weten hoe je moet spelen als je eenmaal hebt gevonden wat je zoekt. De beste plaats om te beginnen is waarschijnlijk het leren over elk stuk: wat het kan doen, hoeveel kracht het heeft en hoe het je spel kan beïnvloeden. Stop je schaakklok en lees verder terwijl Superprof je de kracht van elk schaakstuk uitlegt.
Een kort overzicht over het schaakspel
Het schaakspel zoals wij dat kennen is slechts ongeveer 6 eeuwen oud; het is afgeleid van een Chinees spel dat xiangqi heette, wat ofwel Olifantenspel ofwel Figuurspel zou kunnen betekenen omdat het ideogram dat deze twee woorden vertegenwoordigt hetzelfde is. China nam het spel ergens in de 7e eeuw over, op basis van een nog ouder spel dat in India en Perzië werd gespeeld. In essentie is schaken een spel van militaire strategie, ontworpen volgens de legers van die tijd.
Als je het schaakspel door de bril van de geschiedenis bekijkt, is het volkomen logisch dat pionnen als eerste ten strijde trekken, dat de koningin zich vrijwel onbeperkt kan bewegen en dat de koning koste wat kost beschermd moet worden.
Dat zou kunnen helpen verklaren waarom, hoewel de koningin regeneratieve krachten heeft - zodra een pion naar de achtste rij gaat, promoveert zij naar de 'rang' die de speler van de gepromoveerde pion wenst - het spel alleen beslist wordt over de opties van de koning - patstelling of schaakmat.
Wist je dat gepromoveerde pionnen vaak koninginnen worden? Ze kunnen ook tot paarden, torens of lopers worden gepromoveerd, zoals de speler van de gepromoveerde pion beslist. Er kan echter maar één koning per speler zijn, dus een pion mag nooit tot koning worden gepromoveerd. Schaken in historische termen helpt ook verklaren waarom de stukken de plaatsen innemen die ze innemen.
De torens vertegenwoordigen de muren van de vesting en moeten dus aan de buitenkant van de opstelling staan. De paarden, die over hindernissen kunnen springen en lange afstanden kunnen afleggen, hoeven niet zo dicht mogelijk bij de vorsten te staan. De lopers, die vermoedelijk als adviseurs fungeren, moeten naast hun meesters staan, terwijl de koninginnen, die in werkelijkheid tegenover elkaar zouden staan, ook tegenover elkaar op het bord moeten staan.
Die hele koninklijke rij staat achter een rij pionnen.
De pion
Meestal als eerste in de strijd en meestal als vervangbaar beschouwd, speelt de pion niettemin een grote rol in de schaakstrategie van een speler. Men kan bijvoorbeeld de voorkeur geven aan openingen waarin de pionnen van de koning twee velden naar voren gaan voor een confrontatie (de Spaanse opening, Italiaanse opening en andere) of de Siciliaanse Verdediging oproepen. Ondanks al hun potentiële kracht zijn pionnen de minst mobiele schaakstukken. Ze mogen maar één keer een dubbele zet doen, als ze hun openingspositie verlaten. Daarna mogen ze alleen vooruit, één veld per keer, tenzij ze aanvallen. Daarna mogen ze diagonaal bewegen, maar nog steeds slechts één veld per keer.
Zelfs de koning heeft meer bewegingsvrijheid, want ook hij kan slechts één veld tegelijk bewegen. Toch kan hij in elke richting en op elk kleur veld komen...
Denk eraan dat pionnen alleen op de diagonaal mogen aanvallen; als zij een stuk van de tegenstander frontaal aanvallen, wordt hun voortgang geblokkeerd totdat dat stuk beweegt. Dergelijke aanvallen zijn echter niet beperkt tot de pionnen van de tegenstander. Ze kunnen ook andere stukken aanvallen.
Pionnen krijgen, ondanks al hun nut, slechts één punt... tenzij ze het hele bord kunnen doorkruisen, waarna ze kunnen promoveren. Natuurlijk moet je, voordat je pionnen als wegwerpartikelen afdoet, meer te weten komen over schaakstrategieën die al vroeg in het spel worden toegepast en die gebaseerd zijn op de pionnenpositie...
De loper
Denk nog eens aan de adviseurs van een middeleeuwse koning: ze hadden veel kennis en waren misschien heel bedreven in het uitstippelen van de strategie, maar als het op actie aankwam, lieten ze graag anderen het vuile werk opknappen. Hetzelfde kan gezegd worden van lopers.
Ze mogen alleen diagonaal bewegen, en ze moeten op hun kleur blijven, wat betekent dat de zwarte loper naast de koning alleen over donkere velden mag bewegen, terwijl de witte loper naast de koningin alleen over lichte velden over het bord mag bewegen. Ondanks deze beperkingen mag de loper zo ver reizen als hij wil, hij stopt alleen als hij een stuk slaat, of wanneer hij de positie bereikt die de speler wenst.
Zoals de meeste andere stukken, kan de loper niet over stukken van zijn eigen kleur springen. Dat zou kunnen verklaren waarom de Spaanse Opening het meest voorkomt; het bevrijdt wit's loper en koningin zonder zwart hetzelfde voordeel te geven. Voor zijn relatief geringe macht in het spel, krijgt elke loper drie punten.
Het paard
Dit is het enige schaakstuk dat het niet kan schelen of er iets voor hem staat. Het paard, met zijn ongewone bewegingspatroon, kan over elk ander stuk springen, wit of zwart. Ridders bewegen twee velden tegelijk: een zijwaarts/rechts en een diagonaal, in wezen een L-vorm vormend. Ze kunnen vooruit, achteruit of zijwaarts bewegen, maar ze zijn ongeëvenaard in het beheersen van het centrum van het bord.
In slechts twee zetten kan het paard (de koningin) van een van beide spelers de positie E4 innemen, een waardevol, strategisch veld dat de uitkomst van het spel kan helpen bepalen. Oh, je zult waarschijnlijk moeten weten wat we bedoelen met E4; lees eerst ons artikel over schaaknotatie. Dit zal een belangrijke stap zijn in het leren schaken! Desalniettemin worden paarden beschouwd als een minder belangrijk stuk; hun waarde is, net als die van de loper, beperkt tot drie punten.
De toren
Hoe zou een middeleeuwse stad zonder muren zich verdedigen? Hoe zou het een schaakkoning vergaan zonder versterking van zijn buitenste stuk? Het antwoord op beide vragen is: niet goed. Met de toren krijgen we serieuze macht!
Hij beweegt horizontaal of verticaal over zoveel velden als je wilt, zolang zijn pad niet wordt geblokkeerd door een stuk van zijn eigen kleur. Bovendien biedt het een geheime 'uitweg' voor een koning in moeilijkheden. De zet heet rokeren, waarbij de koning en toren (bijna) van plaats verwisselen. De rokade mag alleen plaatsvinden als:
- noch de koning, noch de toren uit hun beginpositie is gekomen
- er geen andere stukken tussen toren en koning staan
- de koning niet schaak staat
- de koning niet over aangevallen velden gaat
- de koning niet op een 'gevaarlijk' veld komt
Het is duidelijk dat rokeren maar één keer per spel kan gebeuren. Het is deze tactiek en de veelzijdigheid van de toren die hem zijn vijf-punten waarde geeft.
De koningin
Hier ligt de ware kracht van het schaakspel! De koningin heeft de meeste mobiliteit - ze kan bewegen als een toren of een loper, wat je strategie ook vraagt. Het enige stuk dat ze niet kan imiteren is het paard; zijn zetten en krachten zijn uniek. Ze kan ook niet over andere stukken op het bord springen.
Toch is de koningin de macht achter de troon. Ze krijgt de volle negen punten en is (of zou moeten zijn) het doel van elke speler om te slaan.
Leuk weetje: vanwege de krachten van de koningin wordt het spel ook wel Mad Queen Chess genoemd. Het verklaart misschien ook waarom Netflix The Queen's Gambit als titel heeft gekozen, in tegenstelling tot The King's Gambit of Ruy Lopez.
De koning
Hoewel de koning het belangrijkste stuk is, is hij zeker niet het machtigste schaakstuk. Hij kan slechts één veld tegelijk bewegen - zij het in elke richting en wordt voortdurend bedreigd. Bovendien, als hij in gevaar is, moet een waarschuwing worden gegeven dat hij schaak staat.
Elke partij kan maar één koning hebben; een pion kan niet tot koning worden gepromoveerd. Een koning kan niet geslagen worden, zodra hij geen veilige plaatsen meer heeft om naar toe te bewegen op zijn beperkte manier, is het spel voorbij.
Technisch gezien kan een pion tot koning worden gepromoveerd, maar je spel zal steevast in remise eindigen. Trouwens, weten we niet wat er gebeurt als twee koningen dezelfde troon opeisen?
Omgekeerd, als de koning oneindig kan doorgaan met bewegen om slaan te voorkomen maar zijn tegenstander niet kan verslaan, wordt de partij als remise beschouwd.
De koning krijgt geen puntwaarde toegekend.
Een leuk weetje over "The Queens Gambit"
Het boek waarop de serie The Queen's Gambit gebaseerd is, werd gepubliceerd in 1983. Het verhaal speelt in de late jaren 1950 / vroege jaren 1960 en beschrijft de prestaties van een vrouwelijke schaakster.
Dit verhaal vertoont een merkwaardige parallel met Bobby Fischers parcours in de schaakwereld. Hij werd bekend in het tijdperk waarin Queen zich afspeelt en won zijn allereerste grootmeester toernooi toen hij nog maar 14 was. Toevallig bijna net zo oud als Beth Harmon.
Een van de verhaallijnen is Beth's strijd met drugsmisbruik, dat ze gebruikt om haar geestelijke gezondheidsproblemen te maskeren of te dempen. Bobby Fischer heeft nooit drugs of alcohol gebruikt (voor zover wij weten), maar worstelde het grootste deel van zijn volwassen leven met zijn geestelijke gezondheid.
Tenslotte heeft The Queen's Gambit hetzelfde effect als Bobby Fischer had nadat hij Boris Spassky in 1972 had verslagen: een nieuwe generatie liefhebbers van het spel bezondigt zich nu aan wat de New York Times "een soortgelijke schaakmanie" noemt.
Wil je zelf ook meer leren over het schaakspel of wil je binnenkort aan je eerste schaaktoernooi deelnemen en wil je hiervoor oefenen? Dan kun je best een aantal schaak sessies inplannen bij een privé leraar van Superprof. Deze leraren hebben stuk voor stuk ervaring in het schaken en zullen je op een efficiënte manier de technieken en strategieën van het schaakspel kunnen aanleren!
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
